نگاهی به رسوم کردهای کرمانج برای استقبال از بهار - ابزار ایرانی

به گزارش ابزار ایرانی، خبرنگاران/خراسان رضوی یک کارشناس آیین های کردی کرمانجی گفت: دو جشن چه له چوو و ئاخرچارشه مبی، از جمله جشن های گذار هستند که از دیرباز جامعه کردهای خراسان برای پشت سرنهادن سال کهنه و شروع سال نو و فصل جدیدی از کار و کوشش آماده می نمایند.

گلی شادکام در گفت وگو با ابزار ایرانی در خصوص معرفی جشن های پیشواز بهار در آیین های کردی کرمانی گفت: با توجه به اهمیت بهار و جشن نوروز برای نمودهای خراسان این مراسم در بازه زمانی انتها چله کوچک (انتها بهمن) تا بهار است که شامل جشن های پیشواز بهار همانند چه له چوو و ئاخرچارشه مبی می گردد.

وی ادامه داد: جشن و مراسم چه له چوو، از آیین های گذار طبیعت است که نمودهای (کرمانج) خراسان از دیرباز تا به امروز در انتها چله کوچک یعنی در انتها بهمن ماه برگزار می نمایند. در این زمان سختی زمستان کمتر می گردد که بهتر شدن هوا نویدبخش بهار است.

این کارشناس آیین های کردی کرمانجی اعلام کرد: در گذشته که زمستان های سخت و طولانی در منطقه ها شمال خراسان حاکم بوده است، مردم با برپایی این جشن انتها دوره سرما، یخبندان و نزدیک شدن بهار را جشن می گرفتند.

شادکام اضافه نمود: چله چوو از دو واژه چه له که در دو زبان کردی و فارسی (چله) به معنای یک بازه چهل روزه و چوو در زبان کردی کرمانجی به معنای رفت است، تشکیل شده، بنابراین چه له چوو را می توان چله رفت نیز تعریف کرد. این جشن معمولا در سه شب انتهای چله کوچک یعنی سه شب انتهای بهمن ماه برگزار می گردد.

وی تشریح کرد: از مهمترین مراسم این شب می توان به برافروختن آتش و به هوا پرتاب کردن گلوله های آتشین اشاره نمود. برای این کار با نزدیک شدن غروب، هیمه های هیزم را در یک یا سه دسته جداگانه می چینند، آتش می زنند و از روی آن می پرند.

این کارشناس آیین های کردی کرمانجی در خصوص توپ هاویتن یا همان توپ های آتشینی که در این مراسم به هوا انداخته می گردد، اضافه نمود: به هوا پرتاب کردن توپ های آتشین رسمی دیرینه در میان نمودهای خراسان به شمار میرود. برای این کار از روز قبل گلوله هایی از نمد یا پارچه به مقدار یک پرتقال دوخته و داخل نفت قرار می دهند. در شب جشن با تاریک شدن هوا، گلوله ها را آتش زده و به هوا پرتاب می نمایند و هنگامی که توپ به زمین برخورد می کند، دوباره آن را برداشته و به هوا پرتاب می نمایند.

شادکام توضیح داد: با توجه به اهمیت جشن چه له چوو و بعلاوه زنده بودن و رواج این جشن در منطقه ها مختلف کردنشین شمال خراسان، جشن چه له چوو و مراسم آن در تاریخ 1398/10/09در زمره میراث معنوی ایرانیان به ثبت ملی رسید.

وی در خصوص دیگر آیین های استقبال از بهار نمودهای کرمانج گفت: از دیگر جشن ها می توان به افروختن آتش و پریدن از روی آن، پختن آش هفت رنگ، مهره در آب انداختن و فال گرفتن از طریق آن، توپ های آتشین به هوا پرتاب کردن، گوش ایستادن، کوزه شکستن، قاشق و تخم مرغ پرتاب کردن اشاره نمود.

بازی مهره در آب انداختن در میان باورهای نمودها جایگاه ویژه ای دارد

شادکام اضافه نمود: مهره در آب انداختن از دیگر آیین های مهم در میان عشایر است که با توجه به باورهای این قوم جایگاه ویژه ای دارد. برای اجرای این مراسم تمام افراد بُنه در یک سیاه چادر یا یک منزل گردهم می آیند. یک کاسه یا یک قوری چینی دارای دهانه گشاد به طوری که دست کودکی به راحتی در آن حرکت کند، را پُر از آب می نمایند.

این کارشناس آیین های کردی کرمانجی ادامه داد: سپس هر فرد با نیتی روشن، مهره ای با رنگ و شکل تعیینی که از بقیه قابل شناسایی باشد، درون قوری می اندازد. هنگامی که همه مهره ها در آب انداخته شد، پارچه ای روی قوری انداخته می گردد و کودکی در کنار آن نشانده می گردد. در مرحله بعد هر بار به نوبت یکی از افراد حاضر شروع به خواندن یک ترانه سه مصراعی که سه خشتی نامیده می گردد، می کند و سپس کودک دستش را درون قوری برده و یک مهره را به طور شانسی بیرون می آورد. با تعیین شدن صاحب مهره و سه خشتی خوانده شده، تعبیر آن از سوی کهنسالان حاضر در مجلس ارائه می گردد.

شادکام توضیح داد: این مراسم تا بیرون آوردن آخرین مهره از قوری ادامه می یابد تا همه افراد بتوانند پاسخ نیت خود را بگیرند. اگر کسی در مراسم حضور نداشته باشد، می تواند مهره خود را به یکی از حاضران در مجلس برساند یا اینکه فردی از سوی او مهره ای در آب بیاندازد. این رسم هنوز هم به علت باور استوار عشایر به قوت خود باقی است.

آیینی که از گفتن سخنان دلسردنماینده پرهیز می نمایند

وی در خصوص سنت گوش ایستادن تشریح کرد: از دیگر آیین ها که از طریق آن پیشگویی و تعبیر رویدادهای سال نو و یا فرایند کلی زندگی فرد انجام می پذیرد باید به رسم گوش ایستادن اشاره نمود. به این صورت که فرد کنار ورودی سیاه چادر و یا در خانه کسی از بستگان یا همسایه ها ایستاده و به طوری که صاحبان خانه متوجه نشوند به صحبت های آن ها گوش فرا می دهد.

این کارشناس آیین های کردی کرمانجی اعلام نمود: برای این کار فرد پیش از نزدیک شدن به در خانه یا سیاه چادر، گوش هایش را بسته و سپس یک لحظه دست هایش را برداشته و جمله یا سخنی را شنیده و آنگاه آنجا را ترک می کند و بر اساس جمله یا سخن شنیده شده، تعبیر آن را جویا می گردد. مثلاً اگر فرد این جمله را بشنود که گله سیر چریده است فرد آن را نشانه برکت و روزی در سال نو به حساب می آورد، یا اگر این جمله را بشنود که دخیره آرد تمام شده است این طور تعبیر می گردد که در سال نو کمبود و سختی به وجود خواهد آمد.

شادکام اظهار کرد: به علت اهمیت این باور در میان نمودهای شمال خراسان، مردم در این شب می کوشند از گفتن جملات منفی و دلسردنماینده خودداری نمایند و سخنان مثبت و امیدبخش بگویند تا در صورتی که به گوش مستمع ای رسید، تاثیر خوبی بر وی داشته باشد.

کم رنگ شدن آیین کوزه شکستن در میان نمودها

وی ادامه داد: یکی دیگر از مراسم که در بیشتر روستاها رواج داشته و امروزه کمرنگ شده است، کوزه شکستن است. در این مراسم دختران و زنان جوان کوزه کهن ه ای را برداشته و کمی خاکستر اجاق در آن می ریزند، سپس کوزه را به بالای بام برده به زمین پرت نموده و می شنمایند.

این کارشناس آیین های کردی کرمانجی در شرح آیین پرتاب کردن قاشق نیز تشریح کرد: از دیگر مراسمی که در گذشته بیشتر در میان عشایر برگزار می شده و امروزه کمتر اجرا می گردد، پرتاب کردن قاشق از روی سیاه چادر است. برای این کار قاشق چوپی بزرگی را از روی سیاه چادر پرتاب می کردند، در صورتی که قاشق به رو بیافتد نشان دهنده برآورده شدن آرزو است، اما اگر قاشق به پشت بیفتد شگون ندارد.

شادکام در خصوص هئک دانین (تخم مرغ نهادن) گفت: این مراسم نیز بیشتر ویژه عشایر بوده و متاسفانه امروزه کمرنگ شده است. برای انجام آن چند تخم مرغ را به همراه نخ ها یا مدادهای رنگی، درون تکه پارچه ای می پیچند و در روز نوروز آن را باز می نمایند، در صورتی که تخم مرغ ها رنگ دلخواه را گرفته باشند، شگون دار تلقی می گردد و نشانه برکت و شادی و تندرستی است.

وی اضافه نمود: با توجه به اهمیت آیین های گفته شده و بعلاوه زنده بودن و رواج داشتن آن ها در منطقه ها مختلف کردنشین شمال خراسان این مراسم ها در تاریخ 1397/12/01در میراث معنوی ایرانیان به ثبت ملی رسید.

جشن هایی که می توانند انسجام و همبستگی را در میان جامعه کرد افزایش دهند

این کارشناس آیین های کردی کرمانجی اعلام کرد: جشن های گفته شده از جمله جشن های گذار هستند که از دیرباز جامعه نمودهای خراسان را برای پشت سرنهادن سال کهنه و شروع سال نو و فصل جدیدی از کار و کوشش آماده می نمایند. این جشن ها نه تنها کارکرد شادی بخشی برای جامعه دارند، بلکه سبب افزایش انسجام و همبستگی اجتماعی شده و تاثیر مثبتی بر رشد و شکل گیری هویت قومی و ملی نسل جوان دارند.

شادکام ابراز کرد: ثبت ملی این جشن ها و مراسم مربوط به آن، مسئولیت ما را در جهت پاسداست فرهنگ و میراث غنی فرهنگی مان صد چندان نموده و امید است نسل جوان با افزایش آگاهی و شناخت نسبت به کارکرد جشن ها و آداب و سنن و افزایش نگرش مثبت، انگیزه بیشتری در جهت پاسداشت و ترویج میراث معنوی فرهنگی به دست آورد.