فیلم ابلق؛ جنبش می تو در زورآباد یا چگونه یاد گرفتم به جریان حاکم عشق بورزم - ابزار ایرانی

به گزارش ابزار ایرانی، وقتی از فیلم فارسی صحبت می کنیم، همان جریان حاکم فیلم های پیش از انقلاب که خیلی هایشان را به لحاظ سینمایی تحقیر می کنیم اولین چیزی که به نظرمان می آید کارگردانی های آن ها نیست بلکه داستان های ساده انگارانه و سطحی است. مثل اینکه در یک محله پایین شهر زن زیبایی باشد که مرد معتمد محله به او چشم دارد و او از ترس شوهرش چیزی نمی گوید. اما این قصه مربوط به دهه 40 و 50 نیست. این خلاصه داستان فیلم ابلق نرگس آبیار است.

نرگس آبیار با کارگردانی جسورانه اش در حداقل سه فیلم از چهار فیلم قبلی اش خودش را به عنوان کارگردانی توانمند معرفی نموده بود. فیلم نفس که در سینمای ایران شبیه یک اتفاق بود. جایی که ادبیات داستانی و سینما به هم گره خوردند و نقطه اوج کارنامه نرگس آبیار است. ابلق به جز کارگردانی ده دقیقه اول فیلم هیچ نشانی از آن آبیار جسور و متهور ندارد. این فیلم کارگردانی است که خودش را به یک جریان اجتماعی رایج سپرده که به نظر می رسد تصویر چندان درست و عمیقی هم از آن ندارد.

ابلق با نماهایی از لانگ شات یک محله فقیرنشین در حومه شهر آغاز می گردد. از آن حومه هایی که در فیلم هایی مثل مغزهای کوچک زنگ زده و شنای پروانه شاهدش هستیم از آن جغرافیایی که تصویرش بعد از فیلم ابد و یک روز باب شد و حالا دلمان لک زده که کاش فیلم سازی دوباره درباره طبقه متوسط فیلم بسازد. خلاصه اش اینکه فیلم با کتک خوردن یک زن از شوهرش و خودزنی شوهر بعد از آن آغاز می گردد. چند دقیقه ای از فیلم باید بگذرد که هوتن صبور را بتوانیم در هیأت علی بشناسیم.

مشکل اینجاست که همه آن نماهای هلی شات اولیه و میزانسن های شلوغ پربازیگر و فضای ساخته شده صرف یک فیلم نامه به شدت معمولی، دمده و حتی به نظرم سوار روی موج جریان جامعه شده است. تا زمانی که بفهمیم جلال واقعا به راحله نظر دارد یا نه زمان طولانی طی نمی گردد. همین زمان کوتاه بهترین قسمت فیلم است. وقتی که نمی دانیم این نگرانی راحله از برخورد با جلال نشانه چیست. آن تعلیقی که نمی دانیم جلال آدم خوب قصه است یا بد، بخش خوب و درست فیلم ابلق می گردد و بقیه اش قصه ای گل درشت از مصائبی که به زنان می رود.

بازی الناز شاکردوست خوب است. لهجه اش را خوب درآورده و در نقش زنی در هراس که هم در معرض تعرض است و هم خشونت خانگی، حسی از شنماینده بودن و وحشت دائمی دارد. هوتن صبور از آن بازی های محبوب هیات داوران دارد. در نقش مردی گنده لات که البته اینجا با معرفت است و همسرش را دوست دارد و نوک زبانش می گیرد و کفترباز است و خلاصه هر آنچه جاهلان فیلم فارسی ها داشتند در کاراکتر او وجود دارد و هوتن صبور هم پیروز شده اجرای چشمگیری داشته باشد.

اما نکته واقعا خوب و غافلگیرنماینده فیلم ابلق حضور به اندازه بهرام رادان در نقش جلال است که قبل از دیدن فیلم اصلا تصور نمی کردم بتواند نقش مردی حاشیه نشین را بازی کند. بازی اش در فیلم و موقعیت حل می گردد بدون آنکه از قاب بیرون بزند یا بیش از حد به چشم بیاید یا لکنت داشته باشد. با وجود اینکه فیلمنامه در شخصیت پردازی نقش جلال خیلی سردستی عمل نموده اما رادان بهتر از چیزی است که فیلمنامه به او ارائه داده است. مردی که هم هراس آبرویش را دارد و هم هوس باز است و هم از هوس بازی خجالت نمی کشد. به جایی که ایستاده مطمئن است که کسی کاری به کارش ندارد.

این بازی های خوب ولی ضعف های شخصیت پردازی را نمی پوشاند. این بازی های خوب جبران اینکه چرا فیلم نامه ابلق تا این حد دمده و سوار بر جریان جنبش METOO در سال های اخیر شده، نیست. آن کارگردانی خوب دقایق اول اصلا باعث شده ضعف های فیلم بیشتر به چشم بیاید. وقتی برای ساخت یک فیلم بد از بیگ پروداکشن استفاده می کنید بیشتر تو ذوق می خورد و این اتفاقی است که درباره ابلق هم افتاده.

کل آن خرده پیرنگ کفتربازی و موش های درون خانه ها استعاره های لوس و بیمزه ای است که حال تماشاگر را بد می نماید. از آن بدتر اینکه فیلمساز برای شیرفهم کردن تماشاگرش دیالوگ هایی در دهان کاراکتر منفی قصه می گذارد تا همذات پنداری او را با موش ها نشان دهد! از نرگس آبیار که فیلمی مثل نفس با آن همه ظرافت در کارنامه اش داشت این حجم از گل درشتی عجیب است و علاوه بر آن لوس و نچسب و سطحی است.

سرانجام بندی فیلم هم که کم از فاجعه ندارد. این ایده شعاری که زنان حرف نمی زنند و نگران و وحشت زده موقعیتشان هستند و اصلا آن ایده که جلال مرد هیزی است که به همه از زشت و زیبا دست درازی نموده مضحک و کمیک است.

اینکه جلال، فیروزه و سیاوش را در خیابان می بیند که بعد آن ها از قدرت او بترسند و در مقابل ظلمی که به راحله شده سکوت نمایند، واقعا رد کردن هر گونه منطق در فیلم نامه نویسی و چسبیدن صرف به تصادف است. آن صحنه دورهمی زن ها که جلال به همه شان از پیر و جوان و زشت و زیبا نظر داشته نه تنها در فیلمنامه سرهم بندی شده که اجرای سردستی خیلی بدی هم دارد.

در کل درک و دریافت پوران درخشنده در فیلم هیس! دخترها فریاد نمی زنند از آن حس مظلومیت قربانی تعرض و تجاوز بسیار عمیق تر و حرفه ای تر از کاری است که نرگس آبیار در فیلم ابلق انجام داده است. راستش می خواهم خوش بین باشم و به این فکر نکنم که عضویت در آموزشگاه اسکار باعث شده که فیلمساز ایرانی بخواهد به صف حمایتگران جنبش های اجتماعی زنان بپیوندد تا شاید آن طرف جای پایش را محکمتر کند. نگویید که در دو فیلم اولش هم قهرمانان زن بوده اند و دغدغه آبیار. به وضوح آن قهرمانان زن با راحله و اتفاقاتی که در ابلق می افتد متفاوت بودند.

این ها را بگذارید کنار اینکه فیلم همچنان روی مفاهیمی مثل غیرت و ناموس مانور می دهد که اتفاقا کاملا ضدزن هستند. استقبال مردم از فیلمی که همه آدم ها در آن یا دروغگو و پنهان کارند یا در بهترین حالت قربانی هم عجیب است و هم ترسناک.

ابلق ناامیدم کرد. فیلمی که ضد زن، ضد انسانیت و ضد آن سینمایی است که مثلا در بسترش نفس را دوست داشتیم.

• فیلم بی همه چیز؛ روایت ما آدم های ترسناک به شیوه ملودرام
• فیلم شیشلیک مهدویان؛ بوی دود می آید ولی خبری از کباب نیست

نقد فیلم ابلق دیدگاه شخصی نویسنده است و لزوما نظر ابزار ایرانی مگ نیست.